होय, हिंदूच! म्हणजेच भारतीय

@प्रणव देशपांडे

 आपण एक आहोत, आपला धर्म एक आहे. आपला राम एकच आहे. अशा भाषा, असे लोक, अशी मंदिरं जेव्हा मी पाहतो, तेव्हा मला इतर राज्यांतील लोक परके वाटत नाहीत. आपलेच वाटतात. एकटेपणा जाणवत नाही. कारण ‘हिंदू’ हाच आमचा परिचय आहे. अटलजींच्या खालील ओळी याला दुजोरा देतात -

कोईम्बतूरच्या सर्वनमपट्टीत (पुण्यात कसं हिंजवडी आहे, तसं) असलेल्या ‘पेरुमल कोविल’समोरून जाताना लाउडस्पीकरवर एक गाणं ऐकू आलं. गाण्याचे बोल ‘विठुरायाचे नगरी पंढरी पंढरी!’ जरा दचकलोच! जिथं हिंदीला कुत्रंही विचारत नाही, बरेच लोक इंग्लिशही बोलत नाहीत, तिथं ‘माझिया मराठीचिये इतकी कौतुके?’

आमच्या राजधानीत - म्हणजे मुंबईत आणि पुण्यात ‘भैय्या कितनेको दिया’ असं म्हणण्यात धन्यता मानणाऱ्या कर्मदरिद्री लोकांची भाषा एका कट्टर तामिळभाषिक राज्यात ऐकू यावी, हे खरंच धक्कादायक आहे. पण हा धक्का सुखद की दुःखद हे सांगता येणं अवघड आहे. कारण तामिळनाडूमध्ये मराठी भजन ऐकू येणं हे जितकं आनंददायक आहे, तितकंच आमच्याच शहरात आम्हाला हिंदी बोलावी लागते हेही क्लेशकारक आहे.

गेली अकरा वर्षं मी शिक्षणाच्या किंवा नोकरीच्या निमित्ताने घराबाहेर आहे. भटक्या विमुक्त जातींमध्ये लवकरच माझी नोंद होणार आहे. याआधी कुठं कुठं राहिलो नाही! आंध्र प्रदेश, ओडिशा, ते आपलं कोकण आणि पुणे. एका गावठी, घाटी माणसासाठी कोकण आणि पुणे हे वेगळेच आहेत राव!

मग शनिवारी पेरुमलच्या कोविलमध्ये जातो. तसा मी शिवभक्त आहे, त्यामुळे विष्णू, राम इत्यादीमध्ये रस नाही, पण त्याच देवळात बाजूला हनुमंत उभा आहे. त्याच्या आधी जबरदस्तीने पेरुमलाचं दर्शन होऊन जातं. मारुतीचं दर्शन घेऊन, कपाळी चंदन लावून प्रसाद म्हणून दिलेली तुळशीची पानं खात थोडा वेळ बसतो तिथं. त्या वेळी मी इथं का आलो असा विचार येत नाही. कारण तो विष्णू आणि तो मारुती माझ्या ओळखीचे वाटतात. हनुमान चालिसा आणि मारुती स्तोत्र म्हणतो. देवळातून बाहेर निघावंसं वाटत नाही. कारण इथं माझे म्हणून हे दोनच लोक मला माहीत आहेत. बाहेर निघतो, तेव्हा बाकीच्या भक्तांकडे लक्ष जातं आणि मग समजतं की हेसुद्धा लोक माझेच आहेत. त्यांची भाषा मला समजत नाही, एवढंच फक्त.

तुम्ही पंढरीला, तिरुपतीला जा किंवा सबरीमलाला किंवा अमरनाथला जा, तुमचे सहयात्रेकरू तुम्हाला तुमचेच कुणीतरी वाटतील. तुम्हाला तुमचं राष्ट्रीयत्व अधिक चांगलं समजेल. भारत अधिक चांगला कळेल.

अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्‌ ॥‘

हे सगळं आपल्याला जोडणारं आहे. आपण एक आहोत, आपला धर्म एक आहे. आपला राम एकच आहे. अशा भाषा, असे लोक, अशी मंदिरं जेव्हा मी पाहतो, तेव्हा मला इतर राज्यांतील लोक परके वाटत नाहीत. आपलेच वाटतात. एकटेपणा जाणवत नाही. कारण ‘हिंदू’ हाच आमचा परिचय आहे. अटलजींच्या खालील ओळी याला दुजोरा देतात -

मै एक बिन्दु, परिपूर्ण सिन्धु है यह मेरा हिन्दु समाज।

मेरा इसका संबन्ध अमर, मैं व्यक्ति और यह है समाज।

इससे मैने पाया तन–मन, इससे मैने पाया जीवन।

मेरा तो बस कर्तव्य यही, कर दू सब कुछ इसको अर्पण।

मै तो समाज की थाति हूँ, मै तो समाज का हूं सेवक।

मै तो समष्टि के लिए व्यष्टि का कर सकता बलिदान अभय।

हिन्दू तन–मन, हिन्दू जीवन, रग–रग हिन्दू मेरा परिचय!

पूर्ण कविता वाचू नका. अटलजींच्याच आवाजात ऐका - https://youtu.be/5cVhGcvBj3Q

इथं तामिळ लोक कुणाचंही डोकं न फोडता तामिळ बोलायला भाग पडतात, अगदी तसंच. तुम्हाला एक आतली बातमी सांगतो. दुर्दैवाने मराठीप्रमाणे तामिळ माध्यमाच्या शाळा बंद होण्याच्या मार्गावर आहेत. हिंदीला जे जमलं नाही, ते इंग्लिशने तामिळविजय ‘करून दाखवलं’. हे खेदजनक आहे.

७२७६४०५६९९

dpranav88m@gmail.com