धार्मिक उन्मादाचा अतिरेक

गेल्या शुक्रवारी, 12 ऑगस्टला न्यू यॉर्क येथे एका कार्यक्रमाच्या वेळी प्रसिद्ध लेखक सलमान रशदी यांच्यावर एक मुस्लीम माथेफिरू अतिरेक्याने जीवघेणा हल्ला केला. हा हल्लेखोर फक्त 24 वर्षांचा ‘हादीमत्तार’ नावाचा एक तरुण होता, तो अमेरिकेचाच निवासी आहे आणि न्यू यॉर्कजवळच न्यू जर्सी ह्या संस्थानात राहतो.

 

 

रशदी हे एक ललित लेखक आहेत. त्यांचा जन्म भारतातलाच. त्यांनी अनेक चांगली आणि लोकप्रिय पुस्तके लिहिली आहेत. त्यामुळे त्यांना समीक्षक आणि सामान्य वाचक दोघांनीही गौरविलेले आहे. पण सन 1988मध्ये त्यांनी लिहिलेल्या ‘द सेटनिक व्हर्सेस’ ह्या पुस्तकातला काही मजकूर इस्लाम धर्मीयांना आक्षेपार्ह वाटला आणि शिया मुस्लिमांचे तेव्हाचे एक सर्वोच्च धार्मिक नेते आयतोल्ला हरोहोल्लाह खोमेनी ह्यांनी आपल्या अनुयायांना आदेश दिला की, रशदी ह्यांनी कुराणाचा आणि पैगंबरांचा अपमान केला आहे. त्यामुळे त्यांना तत्काळ देहदंडाची शिक्षा फर्मावली गेली. ही घटना 14 फेब्रुवारी 1989 रोजी घडली.. म्हणजे ज्या दिवशी व्हॅलेंटाइन्स दिवस असतो व जो जगात प्रेमाचे प्रतीक समजला जातो, त्याच दिवशी हा अघोरी फतवा जारी करण्यात आला! या फतव्यानंतर रशदी ह्यांनी ‘आपल्या लिखाणामुळे जर कुणाच्या भावना दुखावल्या असतील तर त्याबद्दल मी क्षमा मागतो’ असेदेखील सांगितले. परंतु तरीही हा फतवा मागे घेण्यात आलेला नाही. त्या वेळेपासून रशदी हे कायम भयाच्या सावलीतच जगत आलेले आहेत. ते ब्रिटिश नागरिक असल्याने त्यांना ब्रिटिश सरकारने संरक्षण दिलेले आहे. पण त्या घटनेनंतर त्यांना कायम लपून छपून जगावे लागत आहे आणि कधी कुठला माथेफिरू आपला खून करेल ह्या शंकेने आणि ह्या भीतीच्या छायेत आपले आजपर्यंतचे 34 वर्षे आयुष्य काढावे लागत आहे. एखाद्या व्यक्तीस आपले सर्व आयुष्य अशा प्रकारे दिवाभीतासारखे काढावे लागणे हे अतिशय अमानुष क्रौर्य आहे.

  

 

 

इराणसारख्या एक मोठ्या देशाच्या राष्ट्रप्रमुखाने असा ‘फतवा’ काढावा, हे सुसंस्कृत समाजाला धक्का देणारे आणि लाजिरवाणे कृत्य आहे. बरे, हा फतवा जारी करणारे खोमेनी हे त्यानंतर लवकरच - म्हणजे साडेतीन महिन्यांच्या आतच 3 जून 1989 रोजी वयाच्या 86व्या वर्षी मरण पावले. पण त्यांनी हा फतवा मागे घेतलेला नसल्याने रशदी ह्यांच्यामागचे नष्टचर्य संपले नाही आणि गेल्या शुक्रवारी सर्व जगाने ह्या फतव्याचा अजूनही टिकून असलेला भयानक परिणाम पाहिला.

 

 

हा हल्ला करणारा हादीमत्तार हा एक 24 वर्षीय युवक आहे. ह्याचा जन्म कॅलिफोर्निया इथे झाला. त्याचे आई-वडील दोघेही लेबनॉन येथील यारून ह्या दक्षिणेकडील लहान शहरातून अमेरिकेत पोहोचले. यारून ह्या शहरात इराणपुरस्कृत ‘हेजबोल्लाह’ ह्या दहशतवादी संघटनेचा खूप प्रभाव आहे. कदाचित ह्यामुळेच हादी हा ह्या संघटनेच्या प्रभावाखाली आला असावा. त्यामुळे त्याने इराणच्या ह्या फतव्यानुसार रशदी ह्यांना मारण्याचे ठरविले असेल. अशा संघटनेच्या प्रभावाखालील लोकांना अमेरिकन सरकार आपल्या देशात येण्याची परवानगी देते, हेदेखील एक आश्चर्यच आहे. आता त्याचे वडील परत आपल्या गावी म्हणजेच यारून येथे गेलेले आहेत आणि त्यांनी स्वत:ला समाजापासून एकटे बंदिस्त करून घेतले आहे आणि ते कोणाशीही काहीही बोलत नाहीयेत. आईला आपल्या मुलाने केलेले हे भयानक दुष्कृत्य अजिबात आवडलेले नाही. तिने मुलाशी बोलणे टाकले आहे. तिने सांगितले की 2018 साली हादी लेबनॉन येथे गेला होता. परत आल्यावर तो संपूर्णपणे बदलून गेला होता. एकलकोंडा राहत असे आणि त्याची ही लक्षणे काही चांगली नव्हती. अशी एक शक्यता आहे की तिथे असताना तो ह्या दहशतवादी संघटनेच्या प्रभावाखाली आला असेल, आणि परत येऊन काहीतरी भव्य(?), उदात्त(?) कार्य करण्याचे त्याने ठरविले असेल, त्याप्रमाणे त्याने खोट्या नावाखाली एक ड्रायव्हिंग लायसन्स बनवून घेतले आणि नंतर ह्या कार्यक्रमाचे फुकट पासेस मिळवून तो ह्या समारंभात घुसला. त्यानंतर स्टेजवर चढून त्याने हे हीन काम केले! अर्थात ह्या 24 वर्षांच्या माथेफिरूला 75 वर्षीय रशदींना मारणे काहीच कठीण नव्हते, त्यात काहीही शौर्यदेखील नाही. हे भेकड माणसाचे काम आहे! अर्थात त्याला अमेरिकन पोलिसांनी पकडले आहे आणि त्याच्यावर खुनाच्या प्रयत्नाचा गुन्हा दाखल झालेला आहे. आता यथावकाश त्याच्यावर खटला चालून त्याला सजा होईलच.

 

 

 

पण ह्या घटनेनंतर काही महत्त्वाचे प्रश्न निर्माण होतात. आपल्या समाजाच्या सुख-शांती-समृद्धीसाठी त्याचा विचार करणे अतिशय गरजेचे आहे. एक म्हणजे हा हल्ला अमेरिकेत झाला. हा देश एकूणच व्यक्तिस्वातंत्र्य हे मूल्य अतिशय महत्त्वाचे आहे असे मानणारा आहे. तसेच हा एक श्रीमंत देश आहे. ह्या खुनी युवकाची आर्थिक परिस्थिती सामान्य होती, पण फार गरिबीची नव्हती, तरीही ह्याला असा गुन्हा करावासा का वाटला? शिवाय आपण पकडले जाऊ हे त्याला माहीतच होते, तरीही त्याने हे भेकड काम केले. ह्याची प्रेरणा अर्थात टोकाच्या अतिरेकी धार्मिक उन्मादातून येते. आपण भारतात ह्या प्रकारच्या उन्मादी दहशतवादी अतिरेक्यांबरोबर गेली अनेक वर्षे झुंज देत आहोतच. अमेरिकेतसुद्धा वर्ल्ड ट्रेड टॉवर्सच्या 9/11च्या भीषण हल्ल्यामागे हीच प्रेरणा होती. ह्याचा उगम इस्लामी कट्टर धर्मांध प्रशिक्षणामध्ये दिसून येतो. इस्लामी मदरसे असे प्रशिक्षण देत असतील अशी रास्त शंका येते. सरकारी कायदा आणि सुव्यवस्था राखणार्‍या सर्व संस्थांनी ह्या प्रश्नाचा खोलात जाऊन विचार करणे गरजेचे आहे. आपल्याइथे सध्या चालू असलेल्या श्रीमती नूपुर शर्मा ह्यांना सातत्याने येत असलेल्या धमक्या, त्यांच्या समर्थकांवर होत असलेले प्राणघातक हल्ले हेदेखील त्या अमेरिकेत घडलेल्या ‘हाय प्रोफाइल’ गुन्ह्याचीच पुनरावृत्ती आहे. इथे आमच्या सामाजिक संस्था, माध्यमकर्मी, राजकारणी, न्यायव्यवस्था ह्या सर्वांनी एकत्र येऊन ही विषवल्ली उपटून काढणे अतिशय आवश्यक आहे. बेगडी धर्मनिरपेक्षतेच्या फसव्या मायाजालाचा इथे कडाडून निषेध केलाच पाहिजे. तसेच ह्या प्रकारच्या गुन्ह्याचा तपास अधिक जलद गतीने करून त्यातील दोषी लोकांना पकडून कठोर शिक्षा देणे हे त्वरेने केले, तर त्यापासून पुढे येणार्‍या अशाच नवीन गुन्हेगारांना जरब बसेल. अमेरिकेत हा तपास कसा होतो आणि किती लवकर ह्या खुनी माणसास शिक्षा होते हे आपण पाहूच, पण आपल्या देशात मात्र आत्तापर्यंत ज्या लोकांना पकडले आहे, त्यांचा निकाल किती लवकर लागतो, त्यावर पुढे असे गुन्हे कमी होतील किंवा नाही हे ठरेल.

 

 

 

शेवटचा एक मुद्दा म्हणजे ह्या सर्व घटनेवर इराण सरकारने अशी अजब प्रतिक्रिया दिली आहे की ‘ह्या सर्व घटनेस अमेरिकन सरकार आणि ह्यात गुंतलेले नागरिकच स्वत: जबाबदार आहेत!’ त्यांच्या धर्मगुरूने काढलेल्या फतव्यासंबंधी ह्या सरकारने कधीही दिलगिरी व्यक्त केलेली नाही किंवा इतक्या वर्षांनंतर हा फतवा मागेही घेतला नाही. सगळ्या सुसंस्कृत जगाने ह्याचा विरोध आणि निषेध केला नाही, तर असेच खून प्रत्यही घडत राहतील आणि आपण ते उघड्या डोळ्यांनी बघत राहू!

 

 

 

‘रशदी ह्यांची प्रकृती, जी आता हळूहळू सुधारते आहे, ती लवकर सुधारो आणि त्यांना लवकरच उत्तम आरोग्य प्राप्त होवो’ ही प्रार्थना.