परिचारक हा चिकित्सेचा एक मुख्य आधारस्तंभ आहे. परिचारक हा सर्वात जास्त काळ रुग्णाच्या सानिध्यात असतो. त्यामुळे तो निरोगी, प्रसन्न आणि उत्साही असणं अत्यंत आवश्यक असतं. परंतु परिचारकांच्या कामाचे स्वरूप पाहता त्याच्यावर शारिरीक व मानसिक ताण अधिक असतो. ..

उद्याच्या राष्ट्राचे आधारस्तंभ असलेले आजचे विद्यार्थी शिक्षकांच्या हातात असतात. विद्यार्थ्यांना आकार देण्याचं, त्यांच्यावर संस्कार करण्याचं, त्यांची वृत्ती घडवण्याचं खूप महत्त्वाचं काम शिक्षक करत असतात. विद्यार्थिरूपी पोहर्‍यात उत्तम गुण येण्यासाठी ..

केवळ स्वकेंद्रित न राहता किंवा स्वत:कडे टोकाचं दुर्लक्ष न करता, संतुलित, प्रसन्न आणि समाधानी जीवन जगणं ही एक कला आहे. गृहिणींनी ती प्राप्त केली, तर स्वत:च्या आणि कुटुंबाच्या जीवनात त्या आनंदाचं झाड लावू शकतात. त्यांच्या अर्थार्जनापेक्षा त्यांचं ..

मी सुरुवातीच्या लेखात सांगितल्याप्रमाणे, ‘आयुर्वेदात सगळ्या असाध्य आजारांवर औषध असतं’ हा गैरसमज आधी आपण मनातून काढून टाकू या. दुसरी गोष्ट म्हणजे एखादा आजार साध्य आहे की असाध्य, याचे आयुर्वेदशास्त्राचे स्वतःचे काही निकष असतात. काही वेळा ..

मागच्या लेखात आपण माकाचे आजार निर्माण करणाऱ्या सर्दीची कारणं बघितली. अर्वाचीन शास्त्राच्या मते व्हायरस (विषाणू), बॅक्टेरिया (जीवाणू), फंगस (बुरशी) अशा कोणत्याही जीवाच्या हल्ल्याचा परिणाम म्हणून सर्दी होते. शरीराचं बल कमी पडलं तर ती टिकते आणि पुढचे ..

आता आपण याचा विचार आयुर्वेदाच्या दृष्टितून करुया.    सगळेच संसर्गजन्य आजार हे श्वास, स्पर्श, एकशय्या, एकवस्त्र, एक पादत्राण, सहभोजन (एका ताटात/ एकमेकांचं उष्टं अन्न खाणं किंवा उष्टं पेय पिणं) यातूनच पसरतात. म्हणून सदासर्वकाळ अशा गोष्टी ..

  स्वाईन फ्ल्यू हा संसर्गजन्य आजार आहे, हे आपण मागील लेखात बघितलं. म्हणूनच शक्यतो हा आजार होणार नाही याची काळजी घ्यावी. ही काळजी फक्त स्वत:पुरती मर्यादित नसावी. आपल्या शरीरात आजाराचे विषाणू असतील तर आपल्यामुळे दुसऱ्या कोणाला त्याची लागण ..

     लक्षात घ्या की चिकनगुनिया या आजाराचं स्वरूप भयंकर असलं तरी तो जीवघेणा आजार नाही. तो बरा होतोच, शिवाय सांधेदुखी हा त्याचा उपद्रवदेखील बरा होऊ शकतो. गरज आहे ती फक्त योग्य वेळी वैद्य गाठण्याची आणि त्यांच्याकडे पुरेसा काळ ..

आपलं दुर्दैव म्हणजे आयुर्वेदाच्या जन्मभूमीतच त्याला ‘पर्यायी वैद्यक’ म्हटलं जातंय. वास्तविक वैद्यकात प्रधान आणि पर्यायी असा भेदभाव करणं म्हणजे वडिलांना प्रधान पालक आणि आईला पर्यायी पालक म्हणण्यासारखं आहे. आज विश्वातल्या ज्या देशांना ..

संगणकीय व्यावसायिकांचं डोळ्याचं आरोग्य ..

मनुष्याचे सुख/दु:ख, शरीराची पुष्टी/लुकडेपणा, बल/दुबळेपणा, प्रजननक्षमता/वंध्यत्व, ज्ञान/अज्ञान, जीवन/मृत्यू इत्यादी सर्व परस्परविरोधी गोष्टी झोपेवर अवलंबून असतात. ‘अर्धरोगहरी निद्रा’ अर्थात योग्य वेळी आणि योग्य प्रमाणात घेतलेली झोप ही मनुष्याचे अर्धे ..

जसं जमिनीत बी पेरण्यापूर्वी जमिनीची मशागत करून तिला सुपीक बनवावं लागतं, तसं आसनं आणि प्राणायाम साधण्यासाठी, यम आणि नियम यांचं आचरण चोवीस तास करावं लागतं. आसनं आणि प्राणायाम हे योगाचं अंतिम उद्दिष्ट नाही. यांच्या आधारे धारणेपासून कैवल्यप्राप्तीचा ..

शहरात दिवसेंदिवस वाढणारं प्रदूषण आणि त्यातून होणारे श्वासाचे विविध आजार Iinterstitial lung disease  ला जन्म देतात. फुफ्फुसात झालेल्या जखमा भरून येताना जर तो भाग जाळीदार न होता, घट्ट मांसल झाला तर हवेच्या वहनाला त्रासदायक ठरते. हीच या रोगातली ..

   काल एक तरुण माझ्या दवाखान्यात आला. माझ्यासमोर बसताच, “माझं नाकाचं हाड वाढलं आहे. यापूर्वी चार वेळा मी त्यावर ऑपरेशन करून घेतलं आहे. पण ते परत परत वाढतं. आता मला ऑपरेशन करायचा कंटाळा आला आहे. तुम्ही काही करू शकता का? आणि गॅरंटी ..

‘व्हायरल फीवर’ या आजाराचं नाव आजकाल आपल्याला वारंवार आणि मोठ्या प्रमाणात ऐकायला मिळतं. शिवाय ते अत्यंत गांभीर्यानं घेतलं जातं. भाव असा असतो की कुठलातरी भयानक मोठा आजार झाला आहे. (खरं तर कुठलाही आजार झाला तरी गांभीर्य हवं, पण भीती नसावी. ..

   १% लोकांना एखाद्या रोगाची लागण होणे याला ‘साथ’ म्हणायचं का पहिला प्रश्न. दुसरा प्रश्न असा की स्वाईन फ्ल्यू हा आजार प्रत्येक वेळी जीवघेणा असतो का? तर नाही. तो औषधांनी बरा होणारा आजार आहे. आजदेखील मलेरिया, क्षय यांची ..

नव्याने येणाऱ्या रुग्णांनी काही मूलभूत गोष्टी समजून घ्यायला हव्यात.मनुष्याची शरीरक्रिया समजून घेण्याची, रुग्णाचा आजार ठरवण्याची (diagnosis) आणि त्यात झालेले शरीरातील बदल ठरवण्याची (pathology) आयुर्वेदाची स्वतःची एक स्वतंत्र पद्धत आहे. म्हणून ते ..

असं म्हणतात की माणूस एकविसाव्या शतकात आला आहे, त्याने खूप प्रगती केली आहे. चंद्र जुना झाला.. आता तर त्याने मंगळावर पाऊल ठेवलं आहे. समजा, पर्यावरणाचा सत्यनाश करून आपण पृथ्वीचा विनाश घडवून आणला, तर त्यानंतर मंगळाचा नाश कसा करता येईल यावर संशोधन सुरू ..