मुंबईची आद्यदेवता - मुंबादेवी

  

 

आज छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस रेल्वे स्थानक जिथे आहे, त्याच्या प्लॅटफॉर्म क्रमांक 16 व 17वर मुंबादेवीचे मूळ मंदिर होते. त्यानंतर ते धोबी घाट येथे हलवण्यात आले व त्यानंतर पुन्हा मंदिराची जागा बदलली गेली नाही. मंदिराची स्थापना केव्हा झाली, याचा उल्लेख इतिहासात सापडत नाही, यावरून त्याचे प्राचीनत्व सिद्ध होते. मंदिरांच्या अस्तित्वावरून तेथे स्थायिक असलेल्या हिंदूंचे वास्तव्य अधोरेखित होते. गुजराती भाषेत ’बा’ म्हणजे आई. पण फक्त मुंबा म्हणून कसे चालेल? इथल्या स्थानिक कोळी बांधवांनी तिचे नामकरण केले मुंबा आई. हेच नाव रूढार्थाने मुंबई म्हणून वापरले जाऊ लागले. ब्रिटिशांच्या काळात दक्षिण मुंबईतून हिंदूंचे विस्थापन झाले. ब्रिटिशांचा किल्ला होता. किल्ल्याच्या भिंतीसमोर गाव होते. दुसरीकडे वसईच्या किल्ल्यावर निशाण फडकवण्याचे चिमाजी अप्पांचे शर्थीचे प्रयत्न चालू होते. मराठी माणूस अतिशय देवभोळा. वाटेत येणार्‍या प्रत्येक देवस्थानाला नवस बोलला जात असे. वसईचा किल्ला जिंकता येत नाही म्हटल्यावर कित्येकांनी आप्पांना 1736 साली माझगावच्या गावदेवीला नवस करण्यास सांगितले. तेव्हा एक स्वार वसईतून दौडत येऊन देवीला नारळ वाढवून निघून गेला. त्या वेळी मुंबईत ब्रिटिशांचे राज्य होते. बाँबे किल्ल्यातील अधिकारी तेव्हा घाबरले. ही मराठ्यांची भुते केव्हा आपल्या किल्ल्याच्या तटबंदीशी भिडतील याचा नेम नाही. त्यांनी आपल्या तटबंदीवर तोफा आणून बसवल्या आणि समोरच्या गावात राहणार्‍या रहिवाशांना सांगितले, तोफेच्या मार्‍याने तुमची गावे उद्ध्वस्त होणार, त्यापेक्षा तुम्ही कुठल्याही इतर ठिकाणी जाऊन राहा. तुमची सगळी व्यवस्था होईल. तेव्हा रहिवाशांनी आपली गावे हलवली व त्याबरोबरच मंदिरही हलवले गेले. आताच्या जागेवर हे मंदिर साधारण 1736 ते 1739 या काळात हलवले गेले.

 

तेव्हापासून गेली 300 वर्षे ही मुंबाई इथे निवास करून आहे, अशी भाविकांची श्रद्धा आहे.