'आझादी मार्च'चा फजितवडा!

पाकिस्तानमध्ये सध्या पंतप्रधान इम्रान खान विरूध्द मौलाना फज़लूर रेहमान यांच्यात रणकंदन सुरू आहे. इम्रान खान यांनी राजीनामा द्यायला हवा अशी मागणी रहेमान यांनी केली आहे. त्यासाठी पाकिस्तानच्या चारही प्रांतांमध्ये रस्ते अडविण्यात आले. एकूणच इम्रान खान हे मौलनांच्या जाळयात अडकले आहेत.

इम्रान खान यांनी घेतलेला फायदा

तेव्हाचे पंतप्रधान नवाझ शरीफ यांच्याविरोधात इम्रान खान यांनी 2014मध्ये पाकिस्तान अवामी तेहरिकचे ताहिर उल काद्री यांच्याशी हातमिळवणी केली आणि याच तंत्राने त्यांना आव्हान दिले होते. तेव्हा काद्री संपले, आता कदाचित फज़लूर संपतील. त्या वेळी काद्री यांनी 13 जून 2014 रोजी नवाझ शरीफ सरकारच्या विरोधात 'इन्किलाब मार्च' काढला होता. तेव्हा सुरक्षा रक्षक आणि काद्रीसमर्थक यांची चकमक उडाली आणि त्यात अनेक कार्यकर्ते मृत्युमुखी पडले. काद्री यांनी 10 ऑगस्टपासून हे आंदोलन पुकारले होते. पाकिस्ताननिर्मिती दिनी 14 ऑगस्टला इस्लामाबादमध्ये लष्करी संचलनही होऊ द्यायचे नाही, असा त्यांनी डाव टाकला. इम्रान खान यांना ती आयतीच संधी वाटली आणि त्यात त्यांनी उडी घेतली. इस्लामाबादचे रस्ते अडविण्यात त्यांना तेव्हा यश आले, तरी नवाझ शरीफ यांनी त्यांच्यावर मात केली. इम्रान खान यांनी तेव्हाच्या सभांमधून शरीफ हे मोदींचे हस्तक असल्याचा आरोप केला होता. इम्रान यांनी शरीफविरोधी वातावरणाचा फायदा घेतला.

त्यानंतर गेल्या वर्षी झालेल्या निवडणुकांमध्ये केवळ लष्कराच्या कृपेवर इम्रान निवडून आले. काद्रींच्याच तंत्राने फज़लूर रेहमान यांनी इम्रान खान यांना धमकावले, पण त्यात त्यांना यश आले नाही. ते आले नाही हे उत्तमच झाले, कारण यात हिंसाचार होऊन इम्रान खान यांचा बळी पडला असता, तर फज़लूर हे धर्मांध नेते त्यांच्या आवाक्यापेक्षा अधिक मोठे बनवले गेले असते.डथ रेहमान यांच्या धरण्यांमध्ये प्रामुख्याने म्हातारे-कोतारे, मध्यमवयीन दिसत होते, तर तेव्हा इम्रान यांच्या उडीने त्यात तरुण मंडळी खेचली गेली. त्या वेळी नवाझ शरीफ यांनी वापरलेले तंत्रच इम्रान यांनी आता वापरले. इस्लामाबादला दरम्यान पाऊस झाला, तेव्हा या सर्व धरणेबाजांना इम्रान खान यांनी आश्रय पुरवला. त्यांनी फज़लूर यांच्याशी चर्चा करायला पंजाब विधिमंडळाचे सभापती परवेझ इलाही यांना पाठवून दिले. इम्रानखान यांनी राजीनाम्याची मागणी वगळता त्यांच्या अन्य मागण्या मान्य करण्याची तयारी दाखवली. मात्र त्या इतर मागण्यांमध्ये फारसा दम नव्हता. इम्रान यांचा पाकिस्तान तेहरिक ए इन्साफ हा पक्ष गेल्या वर्षी लष्कराच्या पाठिंब्याने सत्ता काबीज करून बसला, हे सगळया जगाला माहीत आहे. पाकिस्तानी लष्कराला भुट्टो खानदानाची पाकिस्तान पीपल्स पार्टी किंवा नवाझ शरीफ यांची पाकिस्तान मुस्लीम लीग यांच्यापैकी कोणीही सत्तेवर नको आहे. त्यापेक्षा त्यांना बडबडखानांचा पाकिस्तान तेहरिक ए इन्साफ हा पक्ष चालणार आहे. इम्रान खान यांच्या हातून मोठया चुका होत नाहीत, तोपर्यंत त्यांचा पक्ष लष्कराला चालणार आहे. त्यातून लष्करप्रमुख ख्वाजा कंवर बाज्वा यांना आणखी मुदतवाढ मिळाल्याने त्यांची तक्रारही उरलेली नाही. इम्रान खान यांनी राजीनामा दिला तर अन्य कोण सत्तेवर यायला हवे, हे मौलाना फज़लूर सांगत नाहीत. याचा अर्थ त्यांनी राजीनामा दिला आणि त्यांनी जर नॅशनल असेंब्ली बरखास्त केली नाही, तर त्यांच्याच पक्षाचा कोणी सत्तेवर येऊ शकतो. त्यांचे सरकार बडतर्फ करून नव्याने निवडणुका घेतल्या जायला हव्यात, ही मौलानांची मागणी होती, पण ती दिवाळखोर पाकिस्तानला सध्या तरी परवडणारी नाही. आपल्या राजीनाम्याच्या मागणीला इम्रान दाद देत नाहीत म्हटल्यावर फज़लूर यांनी इस्लामाबादमधून काढता पाय घेणाऱ्या कार्यकर्त्यांना उमेद देण्यासाठी चारही प्रांतांमधले रस्ते अडवायची दुसरी योजना बनवली. क्वेट्टा-चमन रस्ता बंद केला. त्यांनी कराचीचे रस्ते अडवायचा प्रयत्न केला. ते इतरही रस्ते बंद करणार आहेत. त्यात त्यांना यश येईल असे नाही. या सगळया अडवाअडवीच्या खेळातून फज़लूर यांना पाठिंबा देणाऱ्या पाकिस्तान मुस्लीम लीग आणि पाकिस्तान पीपल्स पार्टी यांनी काढता पाय घेतला. नव्याने निवडणुकांना सामोरे जायला हवे, ही जमियत उलेमा इ इस्लामची मागणी मान्य होणारी नाही. त्याने काहीही साध्य होणार नाही. मौलानांनी मागल्या रविवारपर्यंत इम्रान खान यांना राजीनाम्यासाठी मुदत दिली, पण ती उलटल्यावरही इम्रान आहेत तिथेच आहेत.

एक काळ असा होता की मौलानांचा पक्ष जमियत उलेमा इ इस्लाम खैबर पख्तुनख्वाच्या प्रांतिक विधिमंडळात इतरांबरोबर सत्तेत होता. आज तिथे त्यांच्या हातून सत्ता गेली आणि ती इम्रान खानांच्या पाकिस्तान तेहरिक ए इन्साफ या पक्षाच्या हाती पडली. स्वाभाविकच तिथे असलेल्या धार्मिक झुंडशाहीला काही प्रमाणात आळा बसला. म्हणजे पाकिस्तान मुस्लीम लीग आणि पाकिस्तान पीपल्स पार्टी यांच्या दृष्टीनेही तिथे धोकाच आहे. खैबर पख्तुनख्वामध्ये इम्रान खान यांना लोकप्रियता मिळाली ती त्यांनी पाकिस्तानी लष्कराला 'फटा' भागात कारवाई करण्यास आव्हान दिले तेव्हापासून. त्याच्या जोरावरच त्यांचा पक्ष त्या प्रांतात सत्तेवर आला. ही मौलानांची आणखीही दुखरी बाजू आहे. अशा परिस्थितीत या राष्ट्रीय म्हणवणाऱ्या राजकीय पक्षांची अवस्था 'धरले तर चावते आणि सोडले तरी चावते' अशीच आहे. सर्वात वाईट अवस्था आजारी असणाऱ्या आणि इम्रानकडून छळ सोसणाऱ्या नवाझ शरीफ यांची आहे. मधल्या काळात शरीफ यांची नाडी लागत नव्हती आणि ते काही काळच सोबती आहेत, असे वाटत होते. तेव्हा इम्रान खान यांची पाचावर धारण बसली होती. त्यातून ते तूर्त सुटले आहेत.